Kina ndoshta nuk do të pretendojë pronësinë mbi Hënën, pavarësisht asaj që thotë administratori i NASA-s

Administratori i NASA-s, Bill Nelson kohët e fundit shprehu shqetësime për qëllimet e Kinës në hapësirë, dhe në veçanti, se Kina, në një farë mënyre, do të pretendonte pronësinë mbi Hënën dhe do të ndalonte vendet e tjera nga eksplorimi i saj.

Në një intervistë me një gazetë gjermane, Nelson paralajmëroi: “Ne duhet të jemi shumë të shqetësuar që Kina po zbret në Hënë dhe po thotë: “Është e jona tani dhe ju qëndroni jashtë”. Kina i denoncoi menjëherë pretendimet si një “gënjeshtër”.

Kjo grindje midis administratorit të NASA-s dhe zyrtarëve të qeverisë kineze vjen në një kohë kur të dy vendet po punojnë aktivisht në misionet në Hënë – dhe Kina nuk ka qenë e turpshme për aspiratat e saj hënore.

Në vitin 2019, Kina u bë vendi i parë që zbarkoi një anije kozmike në anën e largët të Hënës. Në të njëjtin vit, Kina dhe Rusia njoftuan plane të përbashkëta për të arritur në polin jugor të Hënës deri në vitin 2026. Dhe disa zyrtarë kinezë dhe dokumente qeveritare kanë shprehur synimet për të ndërtuar një Stacion Kërkimor Ndërkombëtar Hënor të përhershëm me ekuipazh deri në vitin 2027.

Ekziston një ndryshim i madh midis Kinës – ose ndonjë shteti për këtë çështje – që të ngrejë një bazë hënore dhe në fakt të “marrë” Hënën.

Si dy studiues që studiojnë sigurinë hapësinore dhe programin hapësinor të Kinës, ne besojmë se as Kina dhe as ndonjë komb tjetër nuk ka të ngjarë të marrë nën kontroll Hënën në të ardhmen e afërt. Nuk është vetëm e paligjshme, por është edhe teknologjikisht e frikshme – kostot e një përpjekjeje të tillë do të ishin jashtëzakonisht të larta, ndërsa përfitimet e mundshme do të ishin të pasigurta.

Ligjërisht, Kina nuk mund të marrë nën kontroll Hënën sepse është kundër ligjit aktual ndërkombëtar të hapësirës. Traktati i Hapësirës së Jashtme, i miratuar në vitin 1967 dhe i nënshkruar nga 134 vende, duke përfshirë Kinën, thotë në mënyrë eksplicite se “Hapësira e jashtme, duke përfshirë Hënën dhe trupat e tjerë qiellorë, nuk i nënshtrohet përvetësimit kombëtar me pretendimin e sovranitetit, me anë të përdorimit ose okupimit. ose me çdo mjet tjetër” (neni II).

Studiuesit juridikë kanë debatuar për kuptimin e saktë të “përvetësimit”, por nën një interpretim të mirëfilltë, traktati tregon se asnjë vend nuk mund të zotërojë Hënën dhe ta shpallë atë një zgjerim të aspiratave dhe prerogativave të tij kombëtare. Nëse Kina do të përpiqej ta bënte këtë, do të rrezikonte dënimin ndërkombëtar dhe një përgjigje të mundshme hakmarrëse ndërkombëtare.

Ndërsa asnjë vend nuk mund të pretendojë pronësinë e Hënës, Neni I i Traktatit të Hapësirës së Jashtme lejon çdo shtet të eksplorojë dhe përdorë hapësirën e jashtme dhe trupat qiellorë. Kina nuk do të jetë e vetmja vizitore në Polin Jugor të Hënës në të ardhmen e afërt.

Marrëveshja Artemis e udhëhequr nga SHBA është një grup prej 20 vendeve që ka plane për të kthyer njerëzit në Hënë deri në vitin 2025, i cili do të përfshijë ngritjen e një stacioni kërkimor në sipërfaqen hënore dhe një stacion hapësinor mbështetës në orbitë të quajtur Gateway me një plan të planifikuar. nis në nëntor 2024.

Edhe nëse asnjë vend nuk mund të pretendojë ligjërisht sovranitetin mbi Hënën, është e mundur që Kina, ose ndonjë vend tjetër, do të përpiqet të vendosë gradualisht kontrollin de facto mbi zona të rëndësishme strategjike përmes një strategjie të njohur si “prerja e sallamit”.

Kjo praktikë përfshin marrjen e hapave të vegjël, në rritje për të arritur një ndryshim të madh: Individualisht, këta hapa nuk garantojnë një përgjigje të fortë, por efekti i tyre kumulativ shton zhvillime të rëndësishme dhe rritje të kontrollit. Kina kohët e fundit e ka përdorur këtë strategji në detet e Kinës Jugore dhe Lindore. Megjithatë, një strategji e tillë kërkon kohë dhe mund të adresohet.

Me një sipërfaqe prej afro 14.6 milionë milje katrorë (39 milionë kilometra katrorë) – ose pothuajse pesë herë më e madhe se sipërfaqja e Australisë – çdo kontroll i Hënës do të ishte i përkohshëm dhe i lokalizuar.

Më e besueshme, Kina mund të përpiqet të sigurojë kontrollin e zonave specifike hënore që janë me vlerë strategjike, siç janë krateret hënore me përqendrime më të larta të akullit të ujit.

Akulli në Hënë është i rëndësishëm sepse do të sigurojë ujë për njerëzit që nuk do të kishte nevojë të dërgohej nga Toka. Akulli mund të shërbejë gjithashtu si një burim jetik i oksigjenit dhe hidrogjenit, i cili mund të përdoret si lëndë djegëse raketash. Me pak fjalë, akulli i ujit është thelbësor për të siguruar qëndrueshmërinë dhe mbijetesën afatgjatë të çdo misioni në Hënë ose më gjerë.

Sigurimi dhe zbatimi i kontrollit të zonave strategjike hënore do të kërkonte investime të konsiderueshme financiare dhe përpjekje afatgjata. Dhe asnjë vend nuk mund ta bënte këtë pa e vënë re të gjithë.

Kina po investon shumë në hapësirë. Në vitin 2021, ajo kryesoi në numrin e lëshimeve orbitale me një total prej 55 krahasuar me 51 të SHBA-së. Kina është gjithashtu në tre vendet e para në vendosjen e anijeve kozmike për vitin 2021. Kompania hapësinore shtetërore e Kinës StarNet po planifikon një megakonstelacion prej 12,992 satelitësh, dhe vendi pothuajse ka përfunduar ndërtimin e stacionit hapësinor Tiangong.

Të shkosh në Hënë është e shtrenjtë; “Marrja” e Hënës do të ishte shumë më tepër. Buxheti hapësinor i Kinës – rreth 13 miliardë dollarë amerikanë në vitin 2020 – është vetëm rreth gjysma e atij të NASA-s. Si SHBA ashtu edhe Kina rritën buxhetet e tyre të hapësirës në vitin 2020, SHBA me 5.6 për qind dhe Kina me 17.1 për qind krahasuar me vitin e kaluar.

Por edhe me rritjen e shpenzimeve, Kina nuk duket se po investon paratë e nevojshme për të kryer misionin e shtrenjtë, të guximshëm dhe të pasigurt të “marrjes” së Hënës.

Nëse Kina merr kontrollin mbi një pjesë të Hënës, do të ishte një veprim i rrezikshëm, i shtrenjtë dhe jashtëzakonisht provokues. Kina do të rrezikonte të njollosë më tej imazhin e saj ndërkombëtar duke thyer ligjin ndërkombëtar dhe mund të ftojë për hakmarrje. E gjithë kjo për përfitime të pasigurta që mbeten për t’u përcaktuar.