Liqenet e Arktikut po zhduken nga ngrohja globale

Arktiku nuk është i panjohur për humbjen. Ndërsa rajoni ngrohet gati katër herë më shpejt se pjesa tjetër e botës, akullnajat shemben, jeta e egër vuan dhe habitatet vazhdojnë të zhduken me një ritëm rekord.

Tani, një kërcënim i ri është bërë i dukshëm: liqenet e Arktikut po thahen, sipas hulumtimit të botuar në revistën Nature Climate Change. Studimi, i udhëhequr nga studiuesja postdoktorale e Departamentit të Biologjisë të Universitetit të Floridës, Elizabeth Webb, ndez një dritë të re paralajmëruese në pultin e klimës globale.

Hulumtimi i Webb zbulon se gjatë 20 viteve të fundit, liqenet e Arktikut janë tkurrur ose tharë plotësisht në të gjithë pan-Arktikun, një rajon që përfshin pjesët veriore të Kanadasë, Rusisë, Grenlandës, Skandinavisë dhe Alaskës. Gjetjet ofrojnë të dhëna se përse po ndodh tharja masive dhe si mund të ngadalësohet humbja.

Liqenet në zhdukje veprojnë si gurët e themelit të ekosistemit Arktik. Ato ofrojnë një burim kritik të ujit të freskët për komunitetet dhe industritë vendase vendase. Llojet e kërcënuara dhe të rrezikuara, duke përfshirë zogjtë shtegtarë dhe krijesat ujore, gjithashtu mbështeten në habitatet e liqenit për mbijetesë.

Rënia e liqenit vjen si befasi. Shkencëtarët kishin parashikuar se ndryshimi i klimës fillimisht do të zgjeronte liqenet në të gjithë tundrën, për shkak të ndryshimeve të sipërfaqes së tokës që rezultojnë nga shkrirja e akullit të tokës, me tharjen përfundimtare në mesin e shekullit të 21-të ose 22-të. Në vend të kësaj, duket se shkrirja e ngricave të përhershme, toka e ngrirë që mbulon Arktikun, mund të thajë liqenet dhe ta tejkalojë këtë efekt të zgjerimit, thotë Webb. Ekipi teorizoi se shkrirja e permafrostit mund të zvogëlojë sipërfaqen e liqenit duke krijuar kanale kullimi dhe duke rritur erozionin e tokës në liqene.

“Gjetjet tona sugjerojnë se shkrirja e permafrostit po ndodh edhe më shpejt nga sa kishim parashikuar ne si komunitet,” tha Webb. “Kjo gjithashtu tregon se rajoni ka të ngjarë të jetë në një trajektore drejt një kullimi më të madh në shkallë peizazhi në të ardhmen.”

Përveç rritjes së temperaturave, studimi zbuloi gjithashtu se rritja e reshjeve të vjeshtës shkakton degradim të ngricave të përhershme dhe kullimin e liqeneve. “Mund të duket kundërintuitive që rritja e reshjeve redukton ujërat sipërfaqësore,” tha Jeremy Lichstein, këshilltar i Webb dhe një bashkautor i studimit. “Por rezulton se shpjegimi fizik ishte tashmë në literaturën shkencore: uji i shiut mbart nxehtësinë në tokë dhe përshpejton shkrirjen e përhershme të ngrirjes, gjë që mund të hapë kanale nëntokësore që kullojnë sipërfaqen.”

Nëse faji është shkrirja e përshpejtuar e permafrostit, ky është një lajm i padëshiruar. Përhershëm i Arktikut është një depo natyrore e lëndëve organike të ruajtura dhe gazeve që ngrohin planetin.

“Tokat e përhershme të ngrira ruajnë gati dy herë më shumë karbon se atmosfera,” tha Webb. “Ka shumë kërkime të vazhdueshme që sugjerojnë se me shkrirjen e permafrostit, ky karbon është i prekshëm për t’u lëshuar në atmosferë në formën e metanit dhe dioksidit të karbonit.”

Gjetjet e studiuesit kanë një rreshtim argjendi. Modelet e mëparshme të dinamikës së liqenit parashikuan zgjerimin e liqenit, i cili shkrin permafrostin përreth. Por për shkak se liqenet po thahen, ngrica e përhershme pranë liqeneve ka të ngjarë të mos shkrihet aq shpejt.

“Nuk është menjëherë e qartë se cilat janë kompromiset, por ne e dimë se zgjerimi i liqenit shkakton humbje karboni me magnitudë më të larta se sa ndodh në rajonet përreth,” tha Webb.

Për të arritur rezultatet e tyre, ekipi i Webb përdori të dhëna satelitore për të identifikuar tendencat e gjera në ndryshimin e ujërave sipërfaqësore në të gjithë Arktikun. I njohur si sensori në distancë, imazhet satelitore ndihmojnë në përgjigjen e pyetjeve në shkallë të gjerë, thotë Webb.

“Një nga gjërat që më pëlqen shumë në përdorimin e sensorit në distancë është se ju mund t’i përgjigjeni pyetjeve që dukeshin si shumë të mëdha – ne kemi aftësinë t’u përgjigjemi atyre tani,” tha Webb. “Vetëm në pesë, 10 vitet e fundit ne kemi pasur fuqinë kompjuterike dhe burimet për ta arritur këtë.”

Ekipi hulumtues përdori një qasje të të mësuarit me makinë për të ekzaminuar mekanizmat e ndryshimit të klimës përgjegjës për ndryshimin e zonës së liqenit. Duke shfrytëzuar ansamble të mëdha imazhesh satelitore për të vlerësuar modelet e humbjes së ujit sipërfaqësor, ata ishin në gjendje të analizonin të dhëna për dekada në të gjithë Arktikun. Puna e tyre mbështetej në programe të fuqishme, duke përfshirë Google Earth Engine dhe platformën Python në superkompjuterin HiPerGator të UF, për të kërkuar grupe të mëdha të dhënash dhe për të ekzekutuar modele.

Webb fillimisht u nis për të eksploruar një temë tjetër krejtësisht: albedo e Arktikut, ose reflektimi i sipërfaqes. Puna e mëparshme e Webb në Environmental Research Letters tregoi se uji sipërfaqësor është një shtytës i rëndësishëm i ndryshimit të albedos, por ajo u përpoq të gjente studime që detajonin pse ujërat sipërfaqësore po ndryshonin në radhë të parë. “Unë shkrova letrën që doja të citoja për punën time në albedo,” tha ajo.

Për të kufizuar rënien e liqeneve, hulumtimi i fundit në Frontiers in Environmental Science tregon se ndoshta mënyra më e mirë për të kursyer ngricat e përhershme është duke ulur emetimet e karburanteve fosile. Reduktimi i emetimeve të karbonit mund ta kthejë planetin në rrugën e duhur duke kufizuar rritjen e temperaturës globale.

“Topi i borës tashmë po rrotullohet,” tha Webb, duke deklaruar se ne duhet të veprojmë tani për të ngadalësuar këto ndryshime. “Nuk do të funksionojë të vazhdojmë të bëjmë atë që po bëjmë.”