Tërmetet e hënës mund të ‘lëmojnë’ sipërfaqet e hënave të akullta të Jupiterit dhe Saturnit

Tërmetet e hënës mund të jenë duke zbutur sipërfaqet e hënave që rrotullohen rreth planeteve gjigante të gazit, Jupiterit dhe Saturnit, ka zbuluar një studim i ri. Gjetjet mund të zgjidhin një mister të gjatë në lidhje me arsyen pse shumë prej këtyre hënave të akullta kanë një terren kaq të lëmuar.

Shkencëtarët e kanë ditur prej disa kohësh se disa nga hënat që rrotullohen rreth gjigantëve të gazit Jupiter dhe Saturn, planeti më i madh dhe i dytë më i madh në sistemin diellor respektivisht, janë gjeologjikisht aktive. Ky është rezultat i ndikimit masiv gravitacional të këtyre planetëve që shtrin dhe shtrydh hënat që rrotullohen rreth tyre, duke shkaktuar tërmete të hënës që çajnë koret e hënës dhe sipërfaqet e akullta.

Ky hulumtim i ri nënkupton se këto tërmete të hënës mund të shkaktojnë gjithashtu rrëshqitje dheu që ndihmojnë në krijimin e terreneve të lëmuara. Lidhja midis tërmeteve të hënës dhe rrëshqitjeve të dheut tregon se si evoluojnë sipërfaqet e këtyre hënave.

Kreshtat e pjerrëta të rrethuara nga zona relativisht të lëmuara janë një pamje e zakonshme nëpër peizazhet e hënave Joviane Europa dhe Ganymede, si dhe hënës së Saturnit Enceladus. Ndërsa shkencëtarët kanë spekuluar se këto veçori janë vepër e lëngut që rrjedh nga vullkanet e akullta, ka qenë një enigmë se si funksionon procesi në temperatura të ulëta në këto hëna të ftohta që nuk janë mikpritëse për lëngjet.

Megjithatë, shpjegimi i paraqitur në këtë hulumtim të ri nuk kërkon praninë e lëngut në sipërfaqen e këtyre hënave të akullta.

Ekipi arriti në përfundimin befasues kur u nis për matjen e dimensioneve të këtyre kreshtave, që mendohet se janë pjerrësi të pjerrëta të shkaktuara nga thyerja e sipërfaqes përgjatë një linje thyerjeje me njërën anë që bie në atë që shkencëtarët e quajnë “skarpat e fajit tektonik”. Më pas ata aplikuan matjet në modelet sizmike të cilat i lejuan ata të vlerësonin fuqinë e tërmeteve të hënës në historinë e këtyre hënave.

Kjo zbuloi se disa nga këto ngjarje sizmike do të kishin qenë mjaft të forta për të ngritur mbeturinat që më pas rrokullisen teposhtë, duke u përhapur dhe duke zbutur peizazhin e hënës.

“Ne zbuluam se lëkundjet e sipërfaqes nga tërmetet e hënës do të ishin të mjaftueshme për të shkaktuar që materiali sipërfaqësor të nxitonte tatëpjetë gjatë rrëshqitjeve të dheut. Ne kemi vlerësuar madhësinë e tërmeteve të hënës dhe sa të mëdha mund të jenë rrëshqitjet e tokës,” autori kryesor i hulumtimit dhe studenti i diplomuar i Universitetit të Arizonës në Tucson, Mackenzie. Mills, thuhet në një deklaratë. “Kjo na ndihmon të kuptojmë se si rrëshqitjet e dheut mund të formojnë sipërfaqet e hënës me kalimin e kohës.”

Hulumtimi i kryer nga Mills gjatë një serie praktikash verore në Laboratorin Jet Propulsion të NASA-s në Kaliforninë Jugore do të marrë një nxitje të madhe kur misioni Europa Clipper i NASA-s të shkojë në Evropë në 2024.

Misioni Europa Clipper do të rrotullohet rreth Jupiterit dhe do të kryejë rreth 50 fluturime të Evropës në proces, duke mbledhur imazhe dhe të dhëna shkencore me ngarkesën e tij prej nëntë instrumentesh shkencore. Kjo gjithashtu duhet të ndihmojë shkencëtarët planetarë të përcaktojnë nëse ka një oqean të thellë të lëngshëm nën guaskën e akullt të hënës Jovian dhe nëse ka kushtet e nevojshme për të mbështetur jetën.

“Ishte befasuese të zbuloja më shumë se sa të fuqishëm mund të ishin tërmetet e hënës dhe se mund të ishte e thjeshtë për ta që të lëviznin mbeturinat poshtë shpatit,” tha në deklaratë shkencëtari i projektit Europa Clipper dhe bashkëautori i kërkimit Robert Pappalardo.

Ekipi tha se ishte veçanërisht befasuese zbulimi i fuqisë së aktivitetit tektonik dhe tërmeteve në Enceladus, pasi kjo hënë e Saturnit ka më pak se 3% të sipërfaqes së Evropës dhe rreth 1/650 atë të Tokës.

“Për shkak të gravitetit të vogël të asaj hëne, tërmetet në Enceladusin e vogël mund të jenë mjaft të mëdha për të hedhur mbeturinat e akullta nga sipërfaqja dhe në hapësirë si një qen i lagësht që shkund veten,” tha Pappalardo. “Shpresojmë të fitojmë një kuptim më të mirë të proceseve gjeologjike që kanë formuar hënat e akullta me kalimin e kohës dhe në çfarë mase sipërfaqet e tyre mund të jenë ende aktive sot”.