Saturni mund të ketë ‘dështuar’ si një gjigant gazi

Saturni është me të vërtetë masiv – gati 100 herë më i fortë se Toka. Pavarësisht nga madhësia e tij mbresëlënëse, planeti i rrethuar është një sekondë e largët nga Jupiteri, i cili është gati tre herë më masiv.

Në dritën e kësaj, një astrofizikan sugjeron që “ne nuk duhet ta konsiderojmë Saturnin një gjigant të duhur gazi, por një planet që u përpoq, por dështoi tragjikisht, për të arritur madhështinë.

Astronomët profesionistë dhe publiku i gjerë njësoj priren t’i bashkojnë Jupiterin dhe Saturnin në të njëjtën kategori të përafërt të planetëve gjigantë me gaz. Në fund të fundit, të dy planetët janë shumë të mëdhenj, të dy kanë shumë gazra hidrogjen dhe helium që përbëjnë pjesën më të madhe të atmosferës së tyre, dhe të dy planetët janë pranë njëri-tjetrit në sistemin tonë diellor.

Por hetimet më të thella me anijen kozmike Cassini dhe Juno të NASA-s kanë zbuluar dallime të rëndësishme midis botëve – për shembull, në sasinë e elementëve më të rëndë të varrosur thellë brenda trupave të tyre. Plus, Jupiteri është tre herë më masiv se Saturni – që është, mirë, diçka e madhe.

Në një punim të ri të pranuar për botim në revistën Astronomy & Astrophysics Letters dhe i disponueshëm si printim paraprak, Ravit Helled, një astrofizikan në Qendrën për Astrofizikën Teorike dhe Kozmologji në Universitetin e Cyrihut në Zvicër, propozon që sistemi ynë diellor ka vetëm një të vërtetë. gjiganti i gazit: Jupiteri. Urani dhe Neptuni njihen më mirë si gjigantë akulli, pasi ato përbëhen kryesisht nga elementë të ndryshëm nga hidrogjeni dhe heliumi. Sa i përket Saturnit, Helled pretendon se ai nuk është një gjigant i duhur gazi në vetvete, por nuk arriti ta arrijë atë status.

Rritja e një planeti gjigant është një biznes i ndërlikuar. Sistemi i hershëm diellor ishte një vend kompleks, në zhvillim. Fillimisht, kishte shumë material që rrotullohej rreth diellit ende në rritje në qendër. Ai material ishte kryesisht hidrogjen dhe helium, me një spërkatje të elementëve më të rëndë. Por ndërsa dielli i ri filloi të nxehet, ai shpërtheu të gjithë hidrogjenin dhe heliumin nga sistemi.

Kjo do të thotë që planetët kanë një dritare të ngushtë mundësie për të arritur madhështinë. Mënyra e vetme për të grumbulluar më shumë masë, veçanërisht nga hidrogjeni dhe heliumi, është të grumbulloni më shumë masë. Sa më masive të jetë diçka, aq më shumë tërheqje gravitacionale do të ketë dhe aq më shumë material do të dëshirojë t’i bashkohet partisë planetare. Por një planet duhet ta bëjë këtë shpejt, përpara se dielli të largojë të gjithë elementët e dritës, duke ndaluar rritjen në gjurmët e tij.

Më parë, studiuesit supozonin se Jupiteri dhe Saturni luanin lojëra të ngjashme – me të dy planetët që arrinin një fazë të caktuar kritike të nevojshme për të fshirë shpejt një sasi të madhe materiali në një kohë relativisht të shkurtër – por që disi, Jupiteri pati më shumë fat në proces.

Por sipas Helled, Saturni nuk pati kurrë një shans për të vrapuar. Pragu kritik ku një planet mund të fitojë një sasi eksponenciale hidrogjeni dhe heliumi është afërsisht 100 herë më i madh se masa e Tokës. Jupiteri e mposht lehtësisht këtë, që do të thotë se fitoi pjesën e luanit të materialit në sistemin e jashtëm diellor përpara se dielli ta shpërthejë atë.

Urani dhe Neptuni gjithashtu ishin shumë të vegjël për të arritur këtë lloj suksesi të arratisur. Dhe Saturni ulet pikërisht në zonën e tranzicionit. Nëse do të kishte qenë edhe pak më i madh, mund të kishte konkurruar me Jupiterin për titullin e planetit më të madh të sistemit diellor.

Në vend të kësaj, Saturni u mbërthye. Ai u bë mjaft i madh sa të mund të tërhiqte një sasi të konsiderueshme hidrogjeni dhe heliumi përmes forcës së madhe të vullnetit gravitacional, por jo aq sa të mund ta çonte atë proces në tepricë dhe të fillonte me të vërtetë. Pra, për të gjitha qëllimet dhe qëllimet, Saturni është një gjigant gazi i dështuar, thotë Helled.

Kjo do të thotë se, pavarësisht nga ngjashmëritë e tyre në nivelin e sipërfaqes, Jupiteri dhe Saturni evoluan përgjatë gjurmëve krejtësisht të ndryshme – gjë që shpjegon dallimet e tyre më të thella. Dallimi në mënyrën se si këto dy botë evoluan mund të na ndihmojë të kuptojmë jo vetëm se si u zhvillua sistemi ynë diellor, por se si u krijuan sistemet e yjeve në të gjithë galaktikën.