Çfarë është Saturni?

Saturni është planeti i gjashtë që rrotullohet rreth Diellit, i pozicionuar midis Jupiterit dhe Uranit në një distancë mesatare prej pak më shumë se 1.4 miliardë kilometra (rreth 886 milionë milje).

I njohur kryesisht për sistemin e tij madhështor të unazave, Saturni mban gjithashtu rekordin për numrin më të madh të hënave, me 145 satelitë të njohur zyrtarisht krahasuar me 92 satelitë që rrotullohen rreth Jupiterit.

Të studiuara me sy të lirë që nga kohërat e lashta, shumë nga ato që dimë për planetin u dhanë një shtysë nga të dhënat e mbledhura nga anija kozmike Cassini e NASA-s. Për 13 vjet, misioni u dha shkencëtarëve nivele të paprecedentë informacioni mbi Saturnin dhe sistemin e tij të unazave dhe hënave, duke e përfunduar misionin e tij me një zhytje spektakolare në atmosferë më 15 shtator 2017.

Pak më i vogël se fqinji i tij Jupiteri, Saturni mund të gëlltisë ende 700 botë me madhësinë e Tokës dhe të ketë vend për më shumë. Megjithatë, atmosfera e saj e hidrogjenit me një spërkatje heliumi i jep atij një masë vetëm 95 herë më të madhe se planeti ynë, duke e bërë atë më pak të dendur nga të gjithë planetët – aq i lehtë, në fakt, sa do të notonte në një det me madhësinë e Saturnit. të ujit.

Gjurmët e squfurit të lartë në atmosferën e gjigantit i japin planetit një ngjyrë portokalli të nxirë, me retë e amoniakut dhe akullit të ujit që ngrihen nga thellësitë në stuhitë monstruoze për të shtuar vija të bardha lart në majat e reve të tij.

Edhe pse jo aq verbues sa vijat me lara-lara të Jupiterit apo stuhia e tij e madhe me ngjyrë trëndafili, Saturni ka disa mrekullitë e tij të fshehura meteorologjike.

Stuhia e saj gjashtëkëndore me formë të veçantë mund të dallohej si më e çuditshmja. I parë për herë të parë duke u ndezur mbi polin verior të Saturnit në vitin 1981, Cassini dërgoi detaje të reja mbi vorbullën e vazhdueshme dekada më vonë. Shkencëtarët planetarë përdorën këto detaje për të bashkuar modele turbulence që mund të shpjegojnë pse një model kaq i bukur gjeometrik i reve rrotulluese mund të vazhdojë mbi polin e planetit.

Për më tepër, një shi i heliumit të lëngshëm thellë brenda atmosferës krijon kushte të temperaturës për një fushë magnetike unike simetrike, ndërsa shpërndan nxehtësinë në një mënyrë mjaft të pazakontë që e bën bërthamën e planetit më të ngrohtë nga sa mund të pritej.

Më afër bërthamës, dendësia rritet me shpejtësi, duke shtrydhur hidrogjenin e gaztë në një substancë viskoze me veti metalike. Pikërisht se ku fillon dhe ndalon kjo bërthamë – dhe si sillet – është kryesisht e panjohur, megjithëse studimet e fundit mbi mënyrën se si ajo tërheq valëzimet në unazat e planetit sugjerojnë se është më pak një sferë e lëmuar e materialit kompakt dhe më shumë një njollë e turbullt, lëkundëse.

Megjithëse gjigandi i gazit nuk është e vetmja botë me unaza në Sistemin tonë Diellor, disqet e tij ikonë të akullit, shkëmbinjve dhe pluhurit dallohen si më të habitshmet dhe më komplekset.

Fillimisht unazat u ngatërruan për hëna kur u vëzhguan nga Galileo në 1610. Duke përdorur një teleskop më të fuqishëm, astronomi holandez Christiaan Huygens më në fund pa unazat e Saturnit siç ishin në vitin 1659.

Sot ne e ndajmë sistemin në shtatë unaza kryesore, të emërtuara D, C, B, A, F, G dhe E nga unaza më e brendshme. Fillon me buzën e brendshme të D pak më pak se 10,000 kilometra nga majat e reve të Saturnit dhe përfundon me unazën e fundit të mprehtë E që shtrihet të paktën 420,000 kilometra (260,000 milje) në hapësirë. Sado të gjera dhe madhështore që janë unazat, rrëmuja e gurëve të vegjël, zhavorrit dhe pluhurit është zakonisht pak më shumë se 9 metra (30 këmbë) e trashë.

Nuk dihet ende se nga erdhi saktësisht ky material i akullt, me spekulime që variojnë nga mbetjet e grisura të një planeti xhuxh të kapur deri te materiali i mbetur nga formimi i Saturnit miliarda vjet më parë. Sipas disa vlerësimeve, ato mund të jenë formuar vetëm 100 milionë vjet më parë, një pjesë e 4.5 miliardë viteve që Sistemi Diellor ka ekzistuar.

Cilado qoftë origjina e tyre, ne jemi të privilegjuar t’i shohim fare. Materiali i akullt po bie ngadalë mbi majat e reve të Saturnit. Me shpejtësinë që po shpërndahen, ato mund të zhduken edhe për 100 milionë vjet të tjera.