Modeli i ri i një procesi themelor pas lëvizjes së pllakave tektonike të Tokës
Një ekip kërkimor nga Universiteti i Lisbonës (Portugali) dhe Universiteti Johannes Gutenberg (Gjermani) ka zhvilluar për herë të parë një model numerik të avancuar të një prej proceseve kryesore që qëndron pas lëvizjes së pllakave tektonike të Tokës.
Pllakat tektonike që formojnë sipërfaqen e Tokës janë si pjesë të enigmës që janë në lëvizje të vazhdueshme, shumë të ngadaltë – mesatarisht, ato lëvizin vetëm deri në rreth 10 centimetra në vit. Por këto pjesë të enigmës nuk përshtaten plotësisht me njëra-tjetrën: ka zona në një pjatë që përfundojnë duke u zhytur nën një tjetër – të ashtuquajturat zona të subduksionit, qendrore për dinamikën e planetit. Kjo lëvizje është e ngadaltë, por mund të çojë në momente të çlirimit të madh të energjisë dhe, gjatë mijëra viteve, në këto rajone formohen vargmale të mëdha malore ose llogore detare.
Si e kanë origjinën këto zona subduksioni dhe si evoluojnë ato me kalimin e kohës? Gjeologët e dinin tashmë se në këto zona, në një shkallë kohore prej mijëra vjetësh, ky proces mund të ngecë dhe të kthehet prapa, duke krijuar zona të reja subduksioni. Por ishte ende e nevojshme të dihej se si ndodh kjo dhe të përfshiheshin në modele forcat e ndryshme (dhe të mëdha) të përfshira në këtë proces. Për herë të parë, u bë e mundur të simulohej në tre dimensione një nga proceset më të zakonshme të formimit të zonave të reja të subduksionit, duke siguruar që të gjitha forcat të modelohen në mënyrë dinamike dhe reale, duke përfshirë gravitetin e vetë Tokës.
“Zonat e zhytjes janë një nga karakteristikat kryesore të planetit tonë dhe nxitësi kryesor i tektonikës së pllakave dhe dinamikës globale të planetit. Zonat e nënshtrimit janë gjithashtu vendet ku ndodhin tërmetet me magnitudë të madhe, siç është rasti i Unazës së Zjarrit të Paqësorit. , sistemi më i madh i zonave të subduksionit në botë. Për këtë arsye është jashtëzakonisht e rëndësishme të kuptojmë se si nisin zonat e reja të subduksionit dhe si zhvillohet ky proces”, shpjegon Jaime Almeida, autori i parë i këtij studimi, studiues në Instituto Dom Luiz. në Fakultetin e Shkencave të Universitetit të Lisbonës (Ciências ULisboa).
Secilit prej simulimeve që çuan në këto rezultate iu deshën deri në një javë për t’u përpunuar në një superkompjuter në Universitetin Johannes Gutenberg (Gjermani). Por mund të duheshin javë, apo edhe muaj, për të ekzekutuar në këtë superkompjuter – po të mos ishte për kodin llogaritës të zhvilluar së fundmi në këtë Universitet, dukshëm më efikas se kodet e tjera të disponueshme.
“Tashmë ishte propozuar teorikisht që zona të reja subduksioni kishin më shumë gjasa të formoheshin nga ato para-ekzistuese, por modele të këtij lloji nuk ishin realizuar kurrë. Në një farë mënyre, duket se është më e lehtë dhe më e mundshme se sa pritej”, shpjegon. João Duarte, studiues në Instituto Dom Luiz dhe bashkëautor i këtij studimi, i botuar tani në revistën Communications Earth and Environment.
Ky model hap një gamë të re këndvështrimesh dhe përfaqëson pikënisjen për studimin e rajoneve specifike të planetit tonë: “Tani po i aplikojmë këto modele në raste specifike, siç janë zonat e zhytjes që po fillojnë në Oqeanin Atlantik, në Karaibe. Harku i Skocisë, pranë Antarktidës dhe në kufirin Portugez Jugperëndimor, dhe që mund të çojë në mbylljen e Oqeanit Atlantik. Tërmeti i Lisbonës i vitit 1755 mund të ketë qenë pararojë e fillimit të zhytjes në kufirin tonë, dhe ka gjeologji detare të dhëna që e mbështesin atë”, përfundon João Duarte.