Projekti Artemis 1 i NASA-s është në përgatitjet e fundit
Me misionin Artemis 1 vetëm disa javë larg nisjes, ekipet në NASA dhe kontraktorët e programit po kryejnë përgatitjet përfundimtare për këtë moment historik të madh në përpjekjen për të kthyer njerëzit në Hënë. NASASpaceflight u ul me Mike Hawes, Zëvendës President dhe Menaxher i Programit për Orion në Lockheed Martin për të diskutuar se si kompania po përgatiste anijen e saj kozmike për këtë mision.
Artemis 1 është fluturimi i parë i Orionit në bordin e Sistemit të Nisjes Hapësinore të NASA-s (SLS). Aktualisht është planifikuar të nisë jo më herët se 29 gushti nga Kompleksi Launch 39B (LC-39B) në Qendrën Hapësinore Kennedy në Florida. Në rast të një vonese, NASA njoftoi gjithashtu dy mundësi rezervë të nisjes në shtator.
Më 20 qershor, NASA dhe kontraktorët mbajtën një provë të katërt të veshjes së lagur (WDR) për misionin Artemis, i cili u konsiderua i suksesshëm nga agjencia. Gjatë ngjarjes, numërimi mbrapsht zbriti në T-29 sekonda.
Kjo erdhi pas tre përpjekjeve të tjera të pakënaqshme WDR që u kryen në mjetin lëshues SLS dhe Orion në LC-39B.
“Kemi mësuar disa gjëra […] se kemi disa temperatura të ndryshme nga sa kishim parashikuar”, tha Mike Hawes, Zëvendës Presidenti dhe Menaxheri i Programit për Orion. “Pra, ne duhej të rivlerësonim disa nga kriteret, parametrat dhe gjërat tona të nisjes, dhe kështu ndërsa anija kozmike ka performuar në mënyrë perfekte, ne mësuam një pjesë të vogël të gjërave që na është dashur t’i heqim dhe t’i rivlerësojmë.”
Dallimi midis temperaturave të regjistruara në bordin e Orionit nga parashikimet që ishin bërë para WDR u ngrit sepse kjo ishte hera e parë që Orion dhe SLS kishin kaluar nëpër një test të kombinuar dhe të integruar kriogjenik.
“Pra, kur mendoni për këtë, i gjithë profili termik i integruar është i ndryshëm nga sa kemi parë. Dhe kështu, e dini, provën e parë të veshjes së lagësht pamë një nga kutitë tona që po bëhej pak më e ftohtë, është ende shumë mbi kufijtë e saj të provës, “shpjegoi Hawes. “Por ne kishim vendosur një kufi mjaft konservator për atë parametër të temperaturës dhe ai në fakt prishi shumë kritere të kryerjes. Kështu që ne duhej të ktheheshim dhe të rivlerësonim.”
Gjatë periudhës së gjatë në LC-39B, ekipet e Orionit iu desh të lundronin sfidat me anijen kozmike Orion. “Ne kemi pasur disa mësime në secilën nga fazat, e dini, ne patëm djegie me pengesën tonë të spastrimit kur ishim jashtë në tavolinë dhe patëm stuhitë e shiut dhe i zgjidhëm ato gjëra.”
Pasi NASA dhe kontraktorët e tyre ishin të kënaqur me përpjekjen e katërt WDR, mjeti lëshues u kthye nga LC-39B në ndërtesën e montimit të automjeteve (VAB) më 2 korrik.
SLS dhe Orion aktualisht po i nënshtrohen përgatitjeve para nisjes në High Bay 3 brenda VAB. Në të njëjtën kohë, ekipet e Orionit në Lockheed Martin po kalojnë gjithashtu përgatitjet e tyre me NASA-n për të siguruar që Orion të jetë gati për paraqitjen përfundimtare në LC-39B dhe lëshimin pasues.
Kohët e fundit, ekipet ngarkuan treguesin Zero-G – një pelush Snoopy – brenda anijes kozmike Orion. Kjo është një pjesë e një marrëveshjeje midis Peanuts dhe NASA-s. Një manekin i NASA-s, i quajtur “Moonikin Campos” ishte gjithashtu i ngarkuar brenda anijes kozmike.
Një tregues Zero-G ka për qëllim të tregojë vizualisht kur anija kozmike arrin mjedisin e mikrogravitetit ndërsa fillon të notojë brenda kapsulës. Tregues të tillë janë fluturuar më parë në anijen ruse Soyuz, Crew Dragon të SpaceX dhe CST-100 Starliner të Boeing.
“Ne [Lockheed Martin] në fakt bëjmë punën e integrimit, të gjitha analizat për ngarkesat që fluturojnë brenda Orionit,” tha Hawes. “Pra, ne kemi pasur njerëz që kanë qenë të përfshirë në ato projekte, gjatë gjithë rrugës. Pra, ne jemi ende duke punuar për këtë dhe duke mbështetur ushtrimet e ndryshme të nisjes sipas nevojës. Por atëherë pjesa e madhe është, e dini, ne po sigurohemi që kemi mbyllur dokumentet, kemi përfunduar heqjet dorë.”
Një tjetër nga ngarkesat që janë ngarkuar së fundmi në Orion në VAB është një demonstrues i përbashkët i teknologjisë Amazon-Cisco-Lockheed Martin i quajtur Callisto. Kjo përfshin një asistent virtual Amazon Alexa së bashku me teknologji të tjera.
Sipas Hawes, ekipet e Orionit patën shqyrtimin e tyre përfundimtar me Programin Orion të Qendrës Hapësinore Johnson (JSC) të NASA-s javën e kaluar. “Dhe më pas kjo do të çojë në një rishikim të drejtorit të Qendrës JSC, Selisë Qendrore të NASA-s dhe më pas rishikimit të përgjithshëm të gatishmërisë së fluturimit të agjencisë,” tha Hawes. “Pra, ne jemi vërtet në atë proces përfundimtar për t’u siguruar që të gjitha dokumentet tona janë mbyllur. Dhe të gjithë janë gati të fluturojnë.”
Ndërsa shumë ngarkesa të dobishme do të instalohen në bordin e Orionit përpara se të largohet nga VAB, disa do të duhet të instalohen ndërsa janë në platformën e nisjes. Një ngarkesë e tillë është Eksperimenti i Rrezatimit Matroshka AstroRad (MARE), i cili përdor dy manekine, të quajtura fantazma.
Këto fantazma quhen Zohar dhe Helga. Zohar do të veshë një jelek mbrojtës nga rrezatimi ndërsa Helga jo. Eksperimenti MARE është pjesë e një marrëveshjeje midis NASA-s, Qendrës Gjermane të Hapësirës Ajrore (DLR) dhe Agjencisë Hapësinore të Izraelit (ISA).
“Të gjitha ato [ngarkesat] kanë shpërndarës rrezatimi dhe instalohen me vonesë, në mënyrë që të kenë jetëgjatësinë më të madhe në orbitë gjatë misionit. Pra, këto janë me të vërtetë disa nga gjërat e fundit që ne bëjmë në tavolinë.”
Orioni dhe misioni Artemis 1
Për të mbështetur Orionin gjatë fluturimit të tij rreth Hënës, Lockheed Martin do të shpërndajë ekipin e tij në vende të ndryshme. “Ne kemi inxhinierë që do të marrin të dhëna dhe do të rishikojnë shëndetin e anijes si atje në Kennedy ashtu edhe në Qendrën e Kontrollit të Misionit në Hjuston. Dhe ne gjithashtu do të kemi […] më shumë nga ekspertët tanë në objektin tonë në Denver.”
Gjatë fluturimit, ekipet e Lockheed Martin, Airbus dhe Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA) do të punojnë së bashku për të mbështetur operacionet me kapsulën Orion dhe Modulin e saj të Shërbimit Evropian (ESM).
“Ne [Lockheed Martin] kemi një përgjegjësi integrimi me ESM. Pra, ne kemi njerëz në ekipin e Lockheed që kaluan shumë kohë duke punuar me Modulin e Shërbimit Evropian, por do të ketë edhe njerëz nga ESA dhe Airbus që janë të pranishëm në Qendrën e Kontrollit të Nisjes, në Kontrollin e Misionit, dhe më pas ata kanë qendrën e tyre operative në objektin e tyre në […] Holandë. Ata do të kenë një ekip më të gjerë ekspertësh që do të mbështesin nga atje. Dhe ne në thelb kemi simuluar të gjithë atë lidhje gjatë provave dhe simulimeve të ndryshme të veshjes së lagësht.”
Pas punës që është bërë me rrjedhën e përpunimit të Artemis 1, ekipet e Orion tashmë po shikojnë modifikimet që mund të bëhen për të përmirësuar rrjedhën për Artemis 2.
“Ne po shikojmë tashmë një modalitet për të bërë disa punë në O&C (Operations and Checkout Building) përpara se të dorëzojmë anijen kozmike tek ekipi i sistemeve tokësore,” tha Hawes. “Punoni që kjo rrjedhë u krye kur ne u futëm në objektin e LASF (Launch Abort System Facility) […] dhe kështu ka gjëra të tilla që ne i kemi goditur […] me disa ndërrime aty-këtu. Kjo mendoj se do të jetë e dobishme.”
Disa nga të njëjtët komponentë avionikë që po fluturojnë në Artemis 1 janë planifikuar të fluturojnë edhe në Artemis 2, i cili do të jetë fluturimi i parë me ekuipazh në një anije kozmike Orion. “Rreth vitit 2014, NASA dhe Lockheed Martin vendosën për shkak të kufizimeve të financimit të vazhdonin dhe të ripërdornin avionin Artemis 1, i cili në atë kohë ishte rreth 24 komponentë të ndryshëm për Artemis 2.”
Sipas Hawes, Lockheed Martin ishte në gjendje të gjente fonde të mjaftueshme për më shumë komponentë të rinj për Artemis 2. Por, ka “afërsisht një duzinë kuti” avionike jo-thelbësore që do të barten nga Artemis 1 Orion dhe do të instalohen në Artemis 2 Orion.
“Pra, për mua personalisht, kthimi i anijes njerëzore rreth hënës është një punë vërtet e madhe dhe diçka që ka shtyrë karrierën time për një kohë shumë të gjatë,” tha Hawes.