Shkencëtarët panë një ‘supernova të rishfaqur’ duke shpërthyer 5 herë radhazi

Një shpërthim yjor nuk mund të mjaftojë në qendër të vëmendjes. Pasi u shfaq pesë herë në imazhet e marra nga Teleskopi Hapësinor Hubble, “supernova” e çuditshme që rishfaqet tani po i ndihmon shkencëtarët të zgjidhin një nga misteret më të mëdha të astronomisë: sa shpejt po zgjerohet universi.

Rreth 13.8 miliardë vjet më parë, universi siç e njohim ishte vetëm një pikë e vogël në hapësirë, që përmbante të gjithë lëndën në ekzistencë. Pastaj ndodhi një shpërthim: Big Bengu. Kjo çështje u nxitua nga jashtë – dhe vazhdon ta bëjë këtë edhe sot, duke fituar shpejtësi gjatë gjithë kohës.

Shkencëtarët kanë ditur për zgjerimin e universit për gati një shekull. Por sa shpejt po zgjerohet është më shumë mister. Dy metoda të përdorura për të matur këtë normë, të quajtura konstanta e Hubble, nuk pajtohen. Një nga këto metoda mbështetet në “qirinjtë standardë” – duke përdorur objekte të shndritshme me distancë të njohur për të llogaritur se sa shpejt yjet dhe galaktikat po largohen nga ne. Supernovat, yjet që shpërthejnë që prodhojnë dritë të bollshme dhe të qëndrueshme, janë një nga këto standarde të rëndësishme të distancës. Metoda tjetër përdor “sfondin kozmik të mikrovalës”, rrezatimi i mbetur nga Big Bengu. Problemi është se këto dy metoda japin përgjigje të ndryshme.

Ka një mori shpjegimesh për vlerat e ndryshme. Shkencëtarët mund të kenë dështuar të marrin parasysh energjinë e errët të neveritshme, një fenomen misterioz që në dukje po bën që universi të zgjerohet me një ritëm gjithnjë e më të shpejtë. Universi mund të përmbajë grimca që nuk i kemi identifikuar ende. Ose një nga llogaritjet aktuale mund të jetë thjesht e gabuar.

“Është një enigmë,” tha Patrick Kelly, një asistent profesor i fizikës dhe astronomisë në Universitetin e Minesotës dhe autori kryesor i një studimi të ri mbi konstantën e Hubble, për Live Science.

Hyni në supernova Refsdal. Kelly e zbuloi për herë të parë këtë yll shpërthyes në vitin 2014, kur u shfaq katër herë, në pozicione të ndryshme, rreth të njëjtit grumbull galaktikash. Supernova u shfaq në vende të shumta sepse graviteti ekstrem i grumbullimit u përkul dhe reflektoi dritën e supernovës, duke krijuar atë që quhet lente gravitacionale. Bazuar në aktin e goditjes së nishanit të Refsdal, astronomët parashikuan se supernova do të rishfaqej gjithashtu në vitin 2015. Parashikimi i tyre doli i vërtetë.

Në kërkimin e tyre të ri, Kelly dhe kolegët e tij trekëndëshuan matjet e vendndodhjes së supernovës për të llogaritur një vlerë të re për konstantën Hubble. Rezultatet, të publikuara më 11 maj në revistën Science, gjejnë një vlerë për konstantën e Hubble që është shumë më afër asaj që rrjedh nga sfondi kozmik i mikrovalës, në vend të metodës standarde të qiriut. Sipas studimit të ri, universi po zgjerohet me një shpejtësi prej rreth 41.4 milje në sekondë (66.6 kilometra në sekondë) për megaparsek (ose për çdo 3.2 milionë vite dritë).

Por gjetjet nuk i japin fund debatit; ato janë vetëm një metodë më shumë, ndër shumë, për studimin e universit në zgjerim. “Ata nuk e përjashtojnë vlerën e supernovës [standard qiri],” tha Kelly.

Supernova Refsdal është ylli i parë i këtij lloji që rishfaqet në imazhe të shumta, por Kelly pret më shumë në të ardhmen. Këto duhet t’i afrojnë shkencëtarët për të kuptuar vlerën e vërtetë të konstantës Hubble, tha Kelly. “Sapo të kemi disa nga këto, do të jetë interesante se çfarë mund të thonë të gjithë së bashku.”