Shkencëtarët zbulojnë gjurmët e lashta të akullnajave më të vjetra të gjetura ndonjëherë

Shkencëtarët mendojnë se kanë zbuluar prova të akullnajave më të vjetra të gjetura ndonjëherë, në shkëmbinjtë e lashtë të njollosur me izotope oksigjeni që shtrihen nën depozitat më të mëdha të arit në botë në Afrikën e Jugut.

Zbulimi mund të shtojë vija të reja në një kapitull të hershëm në historinë e trazuar të Tokës dhe mund të shpjegojë se si u formuan ato fusha ari.

Një ekip i udhëhequr nga gjeologu arkean i Universitetit të Johanesburgut Axel Hofmann analizoi shtretërit e shkëmbinjve të vendosur pranë Durbanit në bregun lindor të Afrikës së Jugut që përmbajnë depozita akullnajore të vlerësuara të jenë 2.9 miliardë vjet të vjetra, duke i bërë ato më të vjetrat e njohura në Tokë.

Shkëmbinjtë e vjetër kanë pasur një kohë të gjatë për të përjetuar një sërë ndryshimesh gjeologjike. Për fat të mirë, Supergrupi Pongola, siç njihen shtresat e shkëmbinjve, pothuajse nuk është shqetësuar që kur u shtrua me përmbytjen e një deti në brendësi të gjithë atyre viteve më parë.

“Kjo është një nga zonat e pakta që mbeten mjaft të paprekura dhe të pandryshuara nga Toka e hershme,” shpjegon gjeologu i Universitetit të Oregonit, Ilya Bindeman.

“Këto depozita janë morenat akullnajore të fosilizuara, të cilat në thelb janë mbeturinat e lëna nga një akullnajë ndërsa shkrihet gradualisht dhe tkurret”.

Bindeman dhe kolegët matën nivelet e izotopeve të oksigjenit në mostrat e gurëve ranor dhe argjilorit nga Supergrupi Pongola, duke zbuluar se ata kishin nivelet më të ulëta të oksigjenit-18 nga çdo depozitim i ngjashëm i analizuar deri më tani. Ata gjithashtu kishin sasi shumë të larta të oksigjenit-17, që tregon se shkëmbinjtë u formuan në temperatura më të ftohta.

“Kjo do të thotë akull,” thotë Bindeman. “Ciftoni ato prova gjeokimike me dëshmitë e morenit, dhe kjo do të thotë akullnajat – akullnajat më të vjetra të gjetura në Tokë.”

Bindeman prezantoi gjetjet në një konferencë ndërkombëtare të gjeokimisë në fillim të kësaj jave, bazuar në një punim të rishikuar të kohëve të fundit që ajo ishte bashkëautore me Hofmann.

Izotopet e oksigjenit janë varietete të qëndrueshme dhe jetëgjatë të oksigjenit që janë ose ‘të rënda’ ose ‘të lehta’ në varësi të numrit të neutroneve në bërthamën e tyre. Kur gjeologët krahasojnë bollëkun e tyre relativ në shkëmbinjtë e lashtë, ata mund të nxjerrin përfundimin e kushteve në të cilat u formuan ata shkëmbinj.

“Meqenëse përbërja izotopike e oksigjenit e materialeve sipërfaqësore është shumë e varur nga gjerësia gjeografike dhe klima, ne kemi aplikuar analizën e trefishtë të izotopeve të oksigjenit për të shqyrtuar origjinën e tyre,” shkruajnë Bindeman dhe Hofmann në punimin e tyre.

Të dhënat “tregojnë ftohje graduale klimatike të mjediseve sipërfaqësore që arriti kulmin në kushtet akullnajore në 2.9 miliardë vjet më parë.”

Vendndodhja e këtyre akullnajave ngre pyetje interesante rreth periudhave të ftohjes në të kaluarën antike.

Të paktën dy herë në historinë e tij planeti ynë është ngrirë, në një kohë relativisht të fundit 650 dhe 700 milionë vjet më parë. Por kërkimi vë në pikëpyetje nëse kjo ‘Tokë Snowball’ ishte një shkretëtirë plotësisht e ngrirë apo më shumë si një top i lagur, duke lënë hapësirë për të debatuar shkallën në të cilën planeti ynë mund të ngrijë.

“Shkencëtarët besojnë se kjo [akullnaja afër globale] mund të ketë ndodhur në disa raste në të kaluarën më të afërt. Nëse po, kjo do të ishte periudha më e hershme e ftohjes globale e regjistruar,” thotë Hofmann.

Një mundësi tjetër është që kontinenti nga i cili u krijua Afrika e Jugut ishte më afër poleve në kohën kur u mbyll, siç diskutojnë Bindeman dhe Hofmann në punimin e tyre.

“Secila mundësi është shkencërisht interesante”, thotë Hofmann.

Por vlerësimi i sekreteve shkëmbore nga thellësitë e kohës nuk është diçka e lehtë dhe asnjë studim nuk do të rishkruajë historinë e hershme të Tokës.

Andrey Bekker, një gjeokimist në Universitetin e Kalifornisë, Riverside, i cili nuk ishte i përfshirë në punë, thotë se kërkimi “ka të ngjarë të shkaktojë studime pasuese”.

“Dëshmitë për akullnajat e kësaj epoke janë diskutuar dhe debatuar ashpër për dekada të tëra bazuar në provat sedimentologjike,” thotë Bekker.

Megjithatë, gjeoshkencëtarët mund të nxjerrin kaq shumë vetëm nga mënyra se si shtresat e sedimentit dhe shkëmbinjve janë grumbulluar njëra mbi tjetrën, ose janë hequr nga akulli i lashtë.

Bekker thotë se analiza e Bindeman dhe Hofmann për izotopet e oksigjenit “shton një linjë krejtësisht të re provash në këtë argument” se ajo që po shohim janë gjurmë të akullnajave tepër të vjetra.

Me fjalë të tjera, duhet të presim që këto gjetje të reja të shqyrtohen nga afër.

Studimi u botua në Geochemical Perspectives Letters, me rezultate të mëtejshme të paraqitura në Shoqatën Evropiane të Gjeokimisë dhe Konferencën Goldschmidt të Shoqatës Gjeokimike.