Shpërthimi i vullkanit në Tonga vazhdon të mahnitë

Shkencëtarët kanë përshkruar një “çekiç magmë” masiv që ata thonë se përplasi pjesën e poshtme të vullkanit Tonga, i cili shpërtheu në mënyrë kaq spektakolare në janar.

Një analizë e valëve sizmike ka zbuluar katër ngjarje individuale që interpretohen si goditje të shkëmbinjve të shkrirë nën malin nënujor.

Të ndodhura brenda një periudhe prej pesë minutash, secila prej këtyre goditjeve llogaritet të ketë pasur një forcë prej një miliard ton.

Është një zbulim i mëtejshëm për sjelljen e Hunga-Tonga Hunga-Ha’apai.

Mali detar prodhoi shpërthimin më të madh atmosferik të regjistruar ndonjëherë nga instrumentet moderne – shumë më i madh edhe se çdo test i bombës bërthamore i kryer pas Luftës së Dytë Botërore.

Ai zhvendosi rreth 10 km kub shkëmb, hi dhe sediment, pjesa më e madhe e tyre dilte përmes grykës së vullkanit, ose kalderës, për të qëlluar drejt e në qiell, si një “shpërthim pushkë gjahu” siç e quajti një gjeolog.

Shkencëtarët janë mbledhur këtu në Çikago në Takimin e Vjeshtës të Unionit Gjeofizik Amerikan (AGU) për të krahasuar rezultatet më të fundit të hetimeve të tyre për atë që ndodhi.

Dr Yingcai Zheng, nga Universiteti i Hjustonit, detajoi analizën e ekipit të tij për valët sizmike me magnitudë 5.8 të krijuara pak më shumë se 10 minuta në shpërthimin kulmor më 15 janar.

Këto sinjale u kapën në më shumë se 400 stacione monitorimi në mbarë globin.

Dr Zheng ia atribuon ato një pulsi magmë që lëviz nga poshtë malit dhe godet bazën e kalderës.

“Unë mendoj se mund të jetë si një grumbull i ri magmë që befas arrin në dhomën e magmës dhe e bën presion të tepërt dhomën,” tha ai. “Pulsi i magmës po lëviz me shpejtësi të madhe dhe është si një tren që godet bazën e murit. Ai goditi katër herë brenda 300 sekondave,” tha ai për BBC News.

Hiri nga Hunga-Tonga u mat nga satelitët e motit se kishte udhëtuar 57 km mbi sipërfaqen e Tokës, shtëllunga më e lartë vullkanike e regjistruar ndonjëherë. Por të dhënat e reja të paraqitura në takimin e AGU-së treguan se shqetësimi ishte akoma më i lartë – deri në hapësirë.

Sensorët në agjencinë hapësinore amerikane dhe satelitët e Forcave Ajrore të SHBA-së që matin rrezatimin ultravjollcë të largët nga Dielli vunë re një veçori të fortë thithjeje në të dhënat e tyre të lidhura me një lartësi mbi 100 km – e ashtuquajtura Linja Karman dhe kufiri i njohur në hapësirë.

“Nëse shoh një absorbues, nëse shoh atë vrimë – kjo do të thotë se diçka u ngrit mbi kufirin e hapësirës dhe thithi ato fotone që normalisht do të dërgoheshin në sensorin tim,” shpjegoi Dr Larry Paxton, nga Universiteti i Aplikuar Johns Hopkins. Laboratori i Fizikës. “Ai vend ishte aq i madh sa Montana, Gjermania apo Japonia.”

Dr Paxton mund të kuptojë nga nënshkrimi i dritës se absorbuesi ishte avulli i ujit dhe ai gjithashtu mund të llogarisë masën e ujit të dërguar në hapësirë: diku midis 20,000 dhe 200,000 ton.

Fakti që një vullkan nëndetës duhet të hedhë aq shumë ujë në qiell gjatë një shpërthimi nuk është befasi. Megjithatë, lartësia në të cilën udhëtoi ai ujë është.

Ky ujë gjithashtu luajti qartë një rol në krijimin e kushteve të nevojshme për të gjeneruar “përqendrimin më të madh të rrufesë të zbuluar ndonjëherë”, sipas Chris Vagasky.

Meteorologu nga Vaisala Inc punon me një rrjet që zbulon emetimet e frekuencave të radios që lidhen me ngjarjet e rrufesë. Kjo i mundëson atij të lokalizojë dhe të numërojë shkarkimet kudo në glob.

Ai tha në takimin e AGU se shtëllunga e shpërthimit të Hunga-Tonga prodhoi 400,000 rrufe në 15 janar.

“Ne po merrnim ritme rrufeje deri në 5,000 deri në 5,200 ngjarje në minutë. Ky është një rend i madhësisë më i lartë se sa do të shihni në stuhitë me superqeliza – disa nga stuhitë më të forta që ekzistojnë në këtë planet,” tha ai.

“Dhe për shkak se këto norma ishin kaq të larta, ne po ngopeshim sensorët tanë. Numri 400,000 – ky është në fakt fundi i vlerës. Ne po punojmë për të kuptuar se sa shumë na ka munguar.”

Një pasojë e jashtëzakonshme e gjithë kësaj rrufeje është se ajo prodhoi një blic me rreze gama të zbuluar nga një satelit i NASA-s që normalisht shikon në Univers për emetime të tilla me energji të lartë. Këto do të vinin nga vrima të zeza të largëta ose yje që shpërthyen, por kjo ishte hera e parë që anija kozmike Fermi kishte kapur një blic që vinte nga një vullkan në Tokë.

Përsëri, është dëshmi e natyrës ekstreme të shpërthimit Hunga-Tonga.