Studimi thotë se perandoria e lashtë lulëzoi në shkretëtirën e Saharasë duke përdorur një sistem tunelesh ‘të shquar’
Shkretëtira e Saharasë, një shtrirje rëre sa përmasat e Shteteve të Bashkuara, është një tokë jashtëzakonisht e ndaluar. Me temperatura deri në 136 gradë Fahrenheit, është një nga vendet më të nxehta në Tokë. Kaq gërryes dhe i largët është djerrina e Afrikës së Veriut saqë stacionet e motit nuk janë praktike atje, sipas NASA-s. Udhëtarët për fat të keq për të mbetur i bllokuar kanë shanse të pakta për të mbijetuar. “Zbritja nga etja në çmenduri është e shpejtë”, sipas “The Sahara: A Cultural History”. Shumë në libër pajtohen se “më së miri shmanget me çdo kusht”.
Megjithatë, pavarësisht kushteve jomikpritëse, një perandori me përmasat e Gjermanisë dikur lulëzoi mes dunave të era. Mbijetesa e tij u bë e mundur nga një teknologji e re: një sistem tuneli nëntokësor. Përparimi i qytetërimit, i njohur si Perandoria Garamantian , ishte ” i jashtëzakonshëm duke pasur parasysh një klimë të krahasueshme me shkretëtirën moderne të Saharasë libiane”, sipas hulumtimit të ri të paraqitur në Shoqërinë Gjeologjike të Amerikës më 16 tetor.
Garamantët pushtuan një pjesë jugore të Libisë dhe Algjerisë së sotme midis 400 para Krishtit dhe 400 pas Krishtit, thanë studiuesit . “Perandoria ishte e fokusuar në një qytet kryesor Germa në bazën e një skarpateje të madhe,” tha Frank Schwartz, një profesor në Universitetin Shtetëror të Ohajos, për McClatchy News.
“Larg zonës së Germës,” tha Schwartz, “… kishte poste të vogla. Këto ishin vende ndalimi me ujë përgjatë rrugëve tregtare nëpër shkretëtirë. Sipërfaqja e tokës ishte ndoshta 350,000 km2 me një popullsi prej disa 10,000 njerëz. Garamantians , shoqëria e parë urbane që u shfaq në një shkretëtirë pa lumë, mbijetuan duke përdorur tunele të njohura si foggaras. Këto ishin kanale nëntokësore të gërmuara me dorë që, njësoj si ujësjellësit, përdornin gravitetin për të shpërndarë ujin nga akuiferët në zonat bujqësore.
Duke përdorur punën e skllevërve, Garamantianët ndërtuan rreth 500 milje me vlerë 550 foggara, thanë studiuesit. “Njohuria (për foggaras) erdhi përgjatë lidhjeve të rrugëve tregtare nga Persia në lindje,” tha Schwartz. “Përfundimisht, këto sisteme u vendosën në të gjithë Afrikën Veriperëndimore, Lindjen e Mesme dhe Spanjën.”
Ishte “e habitshme” që këto tunele të shkretëtirës ishin në gjendje të mbanin çdo ujë fare duke pasur parasysh klimën jashtëzakonisht të thatë, thanë studiuesit. Këtu hyri në lojë serendipiteti. Garamantianët ndodheshin pranë një akuiferi të madh ranor, i cili kishte mbetur nga një epokë kur Sahara ishte më pak e thatë, tha Schwartz. (Shkretëtira ishte një mjedis i lagësht dhe i harlisur qysh 5000 vjet më parë, sipas një studimi të botuar në Nature Journal.)
“Nuk kishte asnjë rimbushje, por për shkak se ai akuifer ishte kaq i madh, ai ishte në gjendje të kontribuonte me ujë për të paktën 800 ose 1000 vjet gjatë periudhës Garamantiane,” tha Schwartz. Megjithatë, kjo metodë doli e paqëndrueshme pasi nivelet e ujit të akuiferit përfundimisht ranë nën sasinë e marrjes së foggaras.
Ndërsa furnizimi i tyre me ujë u shua dhe kushtet gjeopolitike ndryshuan, fati i Garamantianëve u shua rreth vitit 400 pas Krishtit, thanë studiuesit. “Me fuqinë e Perandorisë së rrënuar nga romakët dhe tharjen e foggara (tuneleve) njerëzit sapo u shpërndanë”, tha Schwartz. Fillimisht ka të ngjarë që skllevër të bënin gërmime herët – por edhe këta humbën. Përvoja tregon se njerëzit nuk do të qëndrojnë në një vend dhe do të vdesin nga uria. Një koleksion i madh njerëzish mund të luftojnë për të fituar tokat më të lagëta të njerëzve të tjerë. Të tjerët thjesht do të zhvendosen në vende më mikpritëse.” Ndërsa ndryshimi i klimës shkakton zgjerimin e mjediseve ekstreme – shkretëtira e Saharasë është rritur rreth 10% që nga viti 1920 – fati i Garamantianëve duhet të merret si një përrallë paralajmëruese, thanë studiuesit. Shoqëritë që mbijetojnë nga furnizimet e paqëndrueshme të ujit në mjedise ekstreme janë në mëshirën e klimës, e cila zhvendoset si rëra në shkretëtirë.