Hedhja me lazer në Hënë për të zbuluar valët gravitacionale të universit të hershëm
Një ekip studiuesish evropianë ka sugjeruar që orbita e Hënës mund të përdoret si një detektor gjigant për valët gravitacionale – valëzime në vetë strukturën e hapësirës së kohës. Këto valë, shumë më të vogla se ato që mund të kapin detektorët ekzistues, mund të kenë origjinën nga universi i hershëm.
Ngjarjet kozmike që përfshijnë masa të mëdha, të tilla si përplasjet midis vrimave të zeza, mund të çlirojnë aq shumë energji sa të shtrembërojnë fizikisht vazhdimësinë e hapësirës, duke rezultuar në valëzime të njohura si valë gravitacionale. Ndërsa ky fenomen u parashikua për herë të parë nga Albert Einstein mbi një shekull më parë, valët gravitacionale nuk u zbuluan drejtpërdrejt deri në vitin 2015.
Për të zbuluar valët gravitacionale, objektet si LIGO dhe Virgo lëshojnë lazer me rreze poshtë tuneleve 4 km (2,5 milje) dhe presin. Arsyetimi shkon se, pas reduktimit të ndikimeve të tjera mjedisore, çdo ndryshim i vogël në këtë rreze lazer tregon se një valë gravitacionale ka kaluar mbi të, duke shtrembëruar fjalë për fjalë realitetin. Ky shtrembërim mund të jetë vetëm një e mijëta e gjerësisë së një protoni, por këto instrumente të ndjeshme mund ta zbulojnë atë.
Dhjetra zbulime janë bërë gjatë viteve, por teknologjia aktuale mund të marrë sinjale vetëm brenda frekuencave të caktuara. Në studimin e ri, studiuesit në UAB dhe IFAE në Spanjë dhe University College London kanë propozuar një mënyrë të re për të zbuluar valët gravitacionale në frekuenca shumë më të ulëta, duke përdorur orbitën e Hënës rreth Tokës.
Astronautët e Apollos lanë pasqyra në sipërfaqen hënore, dhe observatorët këtu në Tokë vazhdimisht lëshojnë lazer deri tek ata dhe matin se si ato reflektohen. Kjo i lejon shkencëtarët të gjurmojnë distancën e Hënës nga Toka, me saktësi brenda 1 cm (0,4 in). Në një mënyrë që është një version shumë më i madh i detektorëve ekzistues të valëve gravitacionale – por aty ku lazerët e LIGO udhëtojnë vetëm 4 km, distanca mesatare deri në Hënë është 384,400 km (238,855 milje).
Saktësia e matjeve tona ndaj Hënës, plus distanca shtesë, plus fakti që Hënës i duhen 28 ditë për të rrotulluar Tokën, të gjitha shtohen për ta bërë këtë metodë veçanërisht të ndjeshme ndaj zbulimit të valëve gravitacionale në brezin mikroherc. Këto frekuenca janë përtej aftësive të detektorëve ekzistues, por janë me interes të veçantë për shkencëtarët.
Mendohet se valët gravitacionale mikrohertz do të vinin nga universi shumë i hershëm, pasi ai i nënshtrohet kalimeve midis fazave të energjisë së lartë. Zbulimi dhe dekodimi i këtyre valëve mund të zbulojë sasi të mëdha informacioni të ri rreth një periudhe të historisë së universit që është e ndërlikuar për t’u studiuar.
Kjo nuk është hera e parë që Hëna është konsideruar për një rol në zbulimin e valëve gravitacionale. Vitin e kaluar një ekip tjetër propozoi që sipërfaqja hënore mund të ishte një vend ideal për një objekt të ardhshëm, falë izolimit të saj nga ndërhyrjet në sfond. Avantazhi kryesor i propozimit të ri, megjithatë, është se ai nuk kërkon fare që të ndërtohet një objekt i ri – teknikat ekzistuese thjesht mund të ripërdoren.