Starlink i SpaceX dhe ofruesit e tjerë të internetit satelitor po e përkeqësojnë ndotjen nga drita për astronomët

Rritja e shpejtë e satelitëve të internetit, formimi i megakonstelacioneve dhe akumulimi i mbeturinave hapësinore tashmë kanë filluar të ngatërrojnë kërkimet e astronomëve. Problemi po rritet në mënyrë eksponenciale, paralajmërojnë shkencëtarët në një seri punimesh të botuara së fundmi në revistën Nature Astronomy. Dhe ata duan që rregullatorët të bëjnë diçka për këtë.

Tufa e satelitëve që funksionojnë në orbitën e ulët të Tokës është më shumë se dyfishuar që nga viti 2019, kur iniciativat e internetit të bazuara në hapësirë filluan me të vërtetë të ngriheshin. Atë vit, SpaceX dhe OneWeb lëshuan grupet e tyre të para të satelitëve me synimin për të ofruar mbulim global të internetit. Orbitimi rreth planetit në një distancë më të afërt se sa satelitët e tjerë supozohet t’i bëjë ato shërbime më të shpejta, duke zvogëluar sa larg duhet të udhëtojnë sinjalet për në dhe nga Toka. Kombinimi është se në një distancë kaq të afërt, kompanitë kanë nevojë për shumë më shumë satelitë për të mbuluar të gjithë planetin.

E gjithë kjo pajisje e përkeqëson ndotjen nga drita, gjë që e bën më të vështirë për astronomët të shikojnë në thellësitë e universit tonë. Gjurmë satelitore gjithashtu vëzhgime teleskopike me fotobombë.

“Në vetëm tre vjet, megakonstelacionet satelitore janë bërë një kërcënim gjithnjë e më serioz për astronominë,” thotë një punim perspektiv i botuar dje në Nature Astronomy. “Ne jemi dëshmitarë të një transformimi dramatik, themelor dhe ndoshta gjysmë të përhershëm të qiellit të natës pa precedent historik dhe me mbikëqyrje të kufizuar.”

Shifrat janë goxha befasuese. Ka rreth 9,800 satelitë në orbitë rreth Tokës sot, rreth 7,200 prej të cilëve janë ende në funksion. Deri në vitin 2030, numri i satelitëve që rrëmbejnë orbitën e ulët të Tokës mund të rritet në 75,000, sipas Observatorit Jugor Evropian. Vetëm SpaceX ka plane të lëshojë 42,000 satelitë për shërbimin e saj të internetit Starlink.

Astronomët tashmë po i binin ziles së alarmit kur SpaceX lëshoi 60 satelitët e parë Starlink në 2019. Satelitët dhe mbetjet e mbetura nga anijet kozmike reflektojnë dhe shpërndajnë dritën e diellit, gjë që e ka bërë qiellin e natës më të ndritshëm, sipas një studimi të vitit 2021. Dhe ndryshe nga burimet e ndotjes nga drita të lidhura me Tokën që priren të përqendrohen rreth qyteteve me ndriçim të fortë, ndotja nga drita nga hapësira mund të ndikojë në pamjen e gjithë planetit për kozmosin.

Autorët e letrës së perspektivës llogaritën se çfarë ndikimi do të kishte ai ndriçim i shtuar në një studim të madh të qiellit të natës, i planifikuar të fillonte në vitin 2024 në Observatorin Vera Rubin në Kili. Të dhënat nga sondazhi pritet të japin njohuri të reja mbi mënyrën se si u formua Rruga e Qumështit, vetitë e materies së errët dhe energjisë së errët, madje edhe trajektoret e asteroidëve që potencialisht mund të drejtohen drejt Tokës. Por zbulimet e observatorit mund të pengohen nga përhapja e satelitëve, sipas gazetës. Në mënyrë të veçantë, qielli më i ndritshëm i natës çon në një humbje të konsiderueshme të efikasitetit dhe mund t’i kushtojë projektit miliona dollarë.

Drita e reflektuar nga objektet në orbitën e ulët të Tokës do të rriste ndriçimin e sfondit për studimin me 7.5 për qind deri në vitin 2030 krahasuar me një qiell nate të pandotur. Kjo ndërhyrje mund të shkaktojë që kostot e projektit të rriten me afro 22 milionë dollarë, zbuluan studiuesit. Kjo sepse, me një qiell nate më të ndritshëm, studiuesit duhet të rrisin kohën e ekspozimit për të dalluar objektet e largëta. Dhe shkencëtarët mund të humbasin më shumë objekte të zbehta në një qiell më të ndritshëm, paralajmëron gazeta. Rritja e kostove dhe konkurrenca për kohën e teleskopit gjithashtu mund ta bëjë më të vështirë për astronomët nga institucione më të vogla dhe prejardhje të nënpërfaqësuar për të kryer kërkimet e tyre.

Satelitët me fotobombë janë një tjetër problem në rritje për astronomët. Gjurmët satelitore u shfaqën në 2.7 përqind të imazheve të marra me një kohë ekspozimi 11-minutëshe nga teleskopi Hubble midis 2002 dhe 2021, sipas një artikulli tjetër të botuar në të njëjtën revistë në fillim të këtij muaji. Kjo shifër mund të rritet deri në 50 për qind të imazheve deri në vitet 2030. Në mënyrë të ngjashme, 30 për qind e imazheve të marra në sondazhin e Observatorit Vera Rubin mund të përmbajnë një gjurmë satelitore nëse SpaceX arrin të dërgojë 42,000 satelitë në hapësirë.

SpaceX nuk iu përgjigj një kërkese për koment nga Shkence.info. Por në janar, Fondacioni Kombëtar i Shkencës njoftoi një marrëveshje me SpaceX për të punuar së bashku për të kufizuar ndikimin e kompanisë në astronomi, e cila përfshinte rekomandime për të zvogëluar shkëlqimin optik të satelitëve të saj. Kompania publikoi letrën e saj vitin e kaluar që përshkruan përpjekjet e saj për të dizajnuar satelitë që reflektojnë më pak dritë.

Ndryshimet në dizajnin e satelitit nuk i kanë lehtësuar plotësisht shqetësimet e studiuesve. Këto lloj ndryshimesh mund t’i bëjnë satelitët më pak të dukshëm në imazhe duke reduktuar ndriçimin e brezit. Por ato mund të paraqesin probleme të reja sepse objektet më të errëta mund të duken më të ndritshme në gjatësi vale infra të kuqe dhe nënmilimetër, sipas autorëve të perspektivës. As modelet e reja nuk do të rregullojnë problemet e shkaktuara nga copa të vogla mbeturinash, të cilat janë përgjegjëse për një rritje të madhe të shkëlqimit të qiellit të natës. Vazhdimi i grumbullimit të orbitës së poshtme të Tokës me satelitë vetëm rrit rrezikun e përplasjeve aksidentale që krijojnë më shumë mbeturina.

Për të gjitha këto arsye, qeveritë duhet të fillojnë të godasin lëshimet e satelitëve, argumentojnë studiuesit. Një artikull koment i botuar dje në të njëjtën revistë shkon aq larg sa thotë: “Tani është koha për të marrë parasysh ndalimin e mega-plejasive”.

Një tjetër artikull në ditar bën rastin për mbrojtjen e hapësirës si një mjedis i përbashkët si njerëzit në Tokë. Kjo mund të përfshijë vlerësime mjedisore të mandatuara për satelitët dhe rregullore të koordinuara ndërkombëtare, thotë gazeta. Pa menduar për mënyrat për të zbutur rreziqet herët, profesoresha e Universitetit të San Franciskos Aparna Venkatesan shkruan në Nature Astronomy, “Kush do të mbetet ta mbajë faturën për dëme të tilla në terrene të parregulluara?”