Toka e lashtë e gjetur në një frigorifer zbulon një Grenlandë pa akull

Një shtresë akulli me trashësi milje në Grenlandë u zhduk rreth 416,000 vjet më parë gjatë një periudhe të ngrohjes së moderuar natyrore, duke çuar rritjen e detit global në nivele që do të shkaktonin katastrofë për rajonet bregdetare sot, tha një studim të enjten.

Rezultatet përmbysin një pikëpamje të mbajtur prej kohësh se ishulli më i madh në botë ishte një kështjellë e pathyeshme akulli gjatë 2.5 milionë viteve të fundit dhe në vend të kësaj tregojnë se do të jetë shumë më i prekshëm ndaj ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit sesa mendohej më parë.

“Nëse duam të kuptojmë të ardhmen, duhet të kuptojmë të kaluarën,” tha për AFP shkencëtari i Universitetit të Vermontit, Paul Bierman, i cili bashkë-drejtoi punimin e botuar në Science.

Hulumtimi u mbështet në një bërthamë akulli të nxjerrë 4,560 këmbë (1,390 metra) nën sipërfaqen e Grenlandës Veriperëndimore nga shkencëtarët në Camp Century, një bazë e fshehtë ushtarake amerikane që operoi në vitet 1960.

Ky tub 12 metra i gjatë dheu dhe shkëmbi u humb në një frigorifer vetëm për t’u rizbuluar në vitin 2017.

Shkencëtarët u mahnitën kur mësuan se nuk përmbante vetëm sedimente, por gjethe dhe myshk – dëshmi e pakundërshtueshme e një peizazhi pa akull, ndoshta i mbuluar nga një pyll i lashtë ku do të kishin bredhur mamuthët e leshtë.

Megjithëse studiuesit u privuan për dekada nga aksesi në kampionin e çmuar, Bierman tha në një farë mënyre se ishte “providenciale”, pasi teknikat më të fundit të përdorura për datën e bërthamës janë shumë të fundit.

Çelësi midis tyre është “datimi i luminescencës”, i cili i lejoi shkencëtarët të përcaktojnë herën e fundit që sedimenti i varrosur nën sipërfaqen e Tokës u ekspozua ndaj dritës.

“Ndërsa sedimenti groposet nën sipërfaqe, rrezatimi i sfondit nga dheu mbush vrimat e vogla ose papërsosmëritë në minerale si kuarci ose feldspat, dhe ndërton atë që ne e quajmë një sinjal luminescence me kalimin e kohës,” tha për AFP bashkëautori Drew Christ.

Në një dhomë të errët, shkencëtarët morën shirita të brendshëm të bërthamës së akullit dhe i ekspozuan ato ndaj dritës blu-jeshile ose infra të kuqe, duke lëshuar elektrone të bllokuara që formojnë një lloj ore të lashtë që tregon kohën e fundit që ata ishin ekspozuar ndaj dritës së diellit, e cila fshin sinjalin e luminescencës.

“Dhe e vetmja mënyrë për ta bërë këtë në Camp Century është të hiqni një milje akulli,” tha Tammy Rittenour, një bashkëautore e studimit në Universitetin Shtetëror të Utah. “Plus, për të pasur bimë, duhet të kesh dritë.”

Takimi i lumineshencës siguroi pikën përfundimtare të periudhës pa akull, me pikën e fillimit që vinte nga një teknikë tjetër.

Brenda kuarcit nga bërthama e Camp Century, formohen forma të rralla – të quajtura izotope – të elementeve të beriliumit dhe aluminit kur toka ekspozohet ndaj qiellit dhe rrezeve kozmike.

Duke parë raportin e formave normale të këtyre elementeve me izotopet e rralla, shkencëtarët mund të nxjerrin një dritare për sa kohë ishin shkëmbinjtë në sipërfaqe kundrejt sa kohë ishin varrosur.

Ata zbuluan se sedimenti ishte ekspozuar për më pak se 14,000 vjet, që do të thotë se sa kohë ishte zona pa akull.

Bërthama e Camp Century u mor vetëm 800 milje nga Poli i Veriut, me studimin që tregon se i gjithë rajoni do të ishte mbuluar me bimësi.

Kjo ndodhi në një kohë të ngrohjes natyrore të quajtur një periudhë ndërglaciale, kur temperaturat ishin të ngjashme me sot, rreth 1,8-2,7 gradë Fahrenheit (1-1,5C) më të ngrohta se epoka para-industriale.

Modelimi i ekipit tregoi se shkrirja e fletës së akullit do të kishte shkaktuar midis pesë dhe njëzet këmbëve të rritjes së nivelit të detit në atë kohë.

Kjo sugjeron që çdo rajon bregdetar i botës, shtëpia e shumë qendrave globale të popullsisë, është në rrezik të zhytjes në shekujt e ardhshëm.

Joseph MacGregor, një shkencëtar klimatik në NASA, i cili nuk ishte i përfshirë në studim, vuri në dukje se periudha ndërglaciale që ngrohi Grenlandën gjatë kësaj periudhe zgjati dhjetëra mijëra vjet, shumë më gjatë se sa njerëzit kanë nxitur deri më tani.

Por edhe kështu, “ne kemi tejkaluar shumë madhësinë e gazit serrë që detyrohej në atë kohë,” tha ai.

Nivelet atmosferike të dioksidit të karbonit që kap nxehtësinë janë aktualisht 420 pjesë për milion (ppm) kundrejt 280 ppm gjatë periudhës pa akull të Grenlandës, dhe kjo do të mbetet në qiell për mijëra vjet.